De pen van rabbijn Katz

Jochanans boek

Het is inmiddels 45 jaar geleden dat ik uit Nederland vertrok naar Israël op weg naar een jesjiwa. Het zou het begin zijn van een periode van vijf en een half jaar waarin ik niet alleen ontzettend veel leerde, maar waarin ik ook naar de wereld leerde kijken vanuit het perspectief van de Tora. Voor mij veranderde de Tora van een verzameling do’s en don’ts in een gids voor het leven. Het was een langzaam proces, een proces waarin ik ook werd begeleid door de rabbijnen van de jesjiwa en door een paar oudere vrienden die al voor mij naar jesjiwa waren gegaan.

Na tien jaar keerde ik terug naar Nederland en begon aan mijn carrière binnen het Nederlandse Jodendom. Een carrière die mij dankbaar doet terugdenken aan alles wat ik heb kunnen geven. Maar er waren ook veel momenten waarop ik mocht ontvangen.

Zo een moment had ik afgelopen vrijdagavond, toen ik sprak tijdens de dienst in het Bet Hamidrasj. Mijn verhaal ging over een aantal opmerkingen van reb Chaim van Volozhin. Deze opmerkingen staan in zijn ‘Nefesh Hachajim’. Dat boek gaat over de band met de Tora en de betekenis van de Tora voor onze spiritualiteit. Ik wilde nog even wat nakijken en pakte de Nefesh Hachajim uit de boekenkast in het Beth Hamidrasj. Toen ik het boek opende zag ik iets bijzonders. Ik stond perplex en werd even helemaal stil.

Het boek was namelijk geschonken door ene Jochanan uit Amstelveen-Zuid. Deze man was heel erudiet. Zijn leven bestond uit lernen, dawwenen en mitswot doen. Dat was alles wat telde. Ook voor hem was de Tora een echte gids voor het leven. Maar hij was daar niet voor naar een jesjiwa of grote ‘happening’geweest. Bij hem was dat hier in Nederland ogenschijnlijk vanzelf gelukt. Deze Jochanan was nooit getrouwd. Alle middelen die hij bezat heeft hij nagelaten aan iemand uit Amstelveen die in Jeruzalem Tora is gaan leren.

Maar zijn boeken heeft hij aan het Beth Hamidrasj geschonken. Wat deze uitgave van de Nefesh Hachajim zo bijzonder maakte, was het feit dat deze man in de kantlijn de vertaling heeft opgeschreven van alle woorden die hij niet kende en dat waren er veel.

Ik besefte opeens dat deze Jochanan met en in dat boek zijn autobiografie heeft geschreven. Door het woord voor woord, zin voor zin en bladzijde na bladzijde napluizen en ontrafelen wat dat boek te zeggen had, kreeg hij een heel bijzondere band met de Tora en werd hij de spirituele persoon die hij was, ook toen hij ziek werd en voor zijn leven moest vrezen.

Daar werd ik stil van. Het boek sprak tot mij en zei: “Jij, Shmuel Katz, weet niet hoeveel spiritualiteit er ook hier in Nederland tot bloei kan komen. Jij hebt het voorrecht gehad om ruim vijf jaar in Israël te lernen, maar ook zij die in Nederland verblijven kunnen die spiritualiteit ervaren en ontplooien.” Wat een betekenisvol en dankbaar moment.

Mijn vriend Jochanan zichrono liwracha, dit was eens jouw boek. Dank voor deze les en het ga je goed, daar op jouw plekje ver van ons vandaan.

Ook nu nog je vriend,

Shmuel Katz