Van onze Rabbijnen, deze week Rabbijn Katz

Wajeetsee  ̶  In steen gegrift

In de parasja van deze week komen we op drie plaatsen stenen tegen.

1. In het begin van de parasja ontmoeten we Ja’akov, die in zijn eentje overnacht. Hij neemt een steen en plaatst die bij zijn hoofdeinde. Dan gaat hij slapen.
2. De volgende ochtend reist hij verder. Hij gaat richting Charan, de plek waar de familie van zijn moeder Riwka woont. Eenmaal aangekomen in Charan staat hij bij de bron. Op de bron ligt een zware steen. Hij tilt de steen op als ware het een veertje. Daarmee heeft hij toegang tot die bron gerealiseerd.
3. Na vele ervaringen in Charan, vlucht Ja’akov voor zijn schoonvader. Deze weet hem in te halen en even lijkt het op oorlog uit te draaien, maar uiteindelijk sluiten ze toch een verbond. Dat doen ze bij een hoop stenen.

Wat leren ons die drie episodes waarin stenen zo een belangrijke rol spelen?

De midrasj meldt dat Ja’akov op de plek waar hij overnachtte drie stenen nam. De midrasj leert ons ook dat die drie stenen één geheel werden. Waarom drie stenen? Reb Yitschak Patsnovski zegt dat die drie stenen de drie ‘stenen’ zijn waarop het Joodse volk is gebouwd. Wij zijn een volk van Tora, van mitswot en van naastenliefde. En die drie bouwstenen vormen samen één geheel. Niemand kan zeggen dat een van de drie belangrijker is dan de andere. Pas als die drie verbonden zijn, zijn we waar we moeten zijn. Dat is ook wat de parasja ons leert.

De eerste steen bevond zich bij de plek waar eens de Tempel zou worden gebouwd. Dat is de plaats bij uitstek van de praktische mitswot, de plek waar we door praktische invulling van ons geloof een band met G-d scheppen. De tweede episode speelt zich af bij een bron. De bron wordt gezien als een symbool voor de Tora. De Tora is immers het spirituele water dat van G-d naar deze aarde toestroomt. De derde episode, vlakbij de grens tussen Erets Jiraeel en het buitenland, leert ons ook iets bijzonders. Ja’akov was in eerste instantie woedend op zijn schoonvader;  hij zag hem als bedrieger, als crimineel, die twintig jaar van Ja’akovs leven had verzuurd en geen mogelijkheid onbenut had gelaten om hem leed aan te doen. Rabbijn Naftali Tswi Berlin vertelt ons dat Ja’akov op dat moment, bij die hoop stenen, besluit om zijn zoons te leren dat je over je wrok heen moet kunnen stappen en vrede moet kunnen sluiten. Die stenen staan dus symbool voor mensen die om elkaar geven, ze staan voor chesed, voor liefde.

Waarom komt deze les naar ons in de vorm van drie (hopen) stenen? Waarom niet met drie kaarsen? Het antwoord is dat stenen symbool staan voor bouwen, voor het creëren van een nieuw bouwwerk. Het is niet genoeg om het licht te zien, we moeten daadwerkelijk bouwen aan ons volk, aan onze sjoel en aan onze kehilla. De één met Tora, de ander met mitswot en een derde met naastenliefde. Ieder individueel, maar tegelijkertijd allemaal samen.

Rabbijn Shmuel Kat